Bilim daima olarak erkek hükümran bir alanmış üzere görülür, bu olgu bizim toplumumuzda maalesef daha da bir ön planda. Ancak tarihimiz, birbirinden başarılı bilim bayanlarıyla dolup taşıyor.
Kaynak: http://www.petrol-is.org.tr/kadindergisi…
“Sizi bir kıvılcım olarak gönderiyorum, volkan olup dönünüz!”
Takvim yapraklarında 80-90 yıl kadar geriye gidiyoruz. Tahminen bilenleriniz vardır; 1925-1945 yılları ortasında pek çok başarılı Türk öğrenciye, Avrupa üniversitelerinde devlet bursuyla okuma imkanı tanınır.
Atatürk bu öğrencileri, “Sizi bir kıvılcım olarak gönderiyorum, volkan olup dönünüz!” kelamlarıyla uğurlar eğitim seyahatlerine.
Cumhuriyet’in ilanından çabucak sonra yetenekli öğrencilere bu eğitim imkanının sağlanmasının hedefi, Cumhuriyet’in yetişmiş eleman muhtaçlığına yanıt bulmak ve batı biçiminde eğitim almış yeni bir jenerasyon yetiştirmektir.
Bu öğrenciler, öylesine başarılı olurlar ki, yıllar sonra her biri Türkiye’nin en önde gelen insanları ortasında yer alır.
Bu öğrenciler ortasında müellif Sabahattin Ali, bestekar Ahmed Adnan Saygun, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın varlığını birinci defa ortaya koyan jeolog İhsan Ketin, kendi kuramıyla dünyanın ünlü matematikçileri ortasına giren Cahit Arf, şair Cahit Sıtkı Tarancı, ressam Mahmut Cûda, tarihçi Enver Ziya Karal, metalurji mühendisi Şahap Kocatopçu, arkeolog Ekrem Akurgal üzere bir çok öncü isim bulunur.
İşte o öğrencilerden biri, Sorbonne’da okuyan birinci Türk bayanı olan ve Madam Curie’nin de öğrencisi olan kimyacı Remziye Hisar’dır.
“Sorbonne’da o yıllarda çok tanınmış hocalar vardı. Langevin üzere, Madam Curie üzere. Hoca kürsüye çıktığında talebe ayağa kalkmaz, beğendikleri hocayı alkışlar, beğenmediklerine ayak sürtüp bağırırlardı. Yalnız Madam Curie’nin dersinde tüm öğrenciler çok sessiz ve hürmetkardılar.” der kendisi o periyotla ilgili olarak.
Hisar’ın en büyük hayali, fen bilimlerinde bir Türk’ün değerli bir yer sahibi olmasıydı.
“Fen derslerinde kanunlarda olsun, buluşlarda olsun daima yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi görememenin ezikliğini, bu kolda başarılı olursam giderebilirim sanıyordum.” kelamlarıyla anlatıyordu bu hayalini kendisi.
Biraz da hayatından bahsedelim bu başarılı insanın.
Kendisi 1902 yılında Üsküp’te doğmuş. Üç yıllık okulu bir yılda, şimdi dokuz yaşında iken muvaffakiyetle tamamlayarak zekasının birinci sinyallerini verir. Sonrasında ise okulundan birincilikle mezun olmuş. Mezun olmasının akabinde da Darülfünun’un kimya kısmına kaydını yaptırır.
Her şeyin karışık olduğu savaş yıllarında üniversitede müspet bilim okumaya ve bilim bayanı olarak ismini ve ülkesinin ismini dünyaya duyurmaya niyetli olan genç bayanın yolu, birinci sefer babası tarafından kesilir. Kız çocuklarının okuyarak bir meslek edinip, kendi hayatlarını sürdürmeleri o dönemde çok rastlanan bir tecrübe değildir. Babasının “Bana bak kızım, sen baron kızı değilsin; ben ölünce ne yapacaksın? Evlenmeye mecbursun, taliplerinden birini seç” diyip kendisini üniversiteden almayı düşündüğünü belirtir.
Lakin o, okumayı, okulunu bitirmeyi, bir meslek sahibi olmayı aklına koymuştur, evlenmek en son düşündüğü şeydir.
Bu sırada kimya kısmında bir söylenti dolaşmaya başlar: Bakü’de açılacak bir okul için kimya öğretmenleri aranmaktadır.
İstemediği biriyle görücü yordamı evlenmektense, öğretmenlik yapmak üzere Azerbaycan’a gitmeye karar verir ve müsaadesi de babasından değil annesinden alır. Birkaç bayan öğrenci ve hocalarıyla birlikte Bakü’ye hareket ederler ve burada savaş şartlarında oldukça zorluk çekerler.
O günlerini şöyle anlatıyor: “Ortadan 20 gün geçmişti ki bir haber geldi. Maarif vekili bizlerden birini ders verirken dinlemek istemiş. Erkek öğretmen okulunda erkek öğrencilere ben ders verecektim. Bu benim birinci hocalığım olacaktı. Yabancıların önündeydim ve muvaffakiyetim memleketimin başarısı olacaktı. O derste Çanakkale Zaferi’ni anlattım. Dersten çıktıktan sonra maarif vekili gelip elimi sıktı, beni tebrik etti. Bakü’de kalmamıza bu ders üzerine karar verildi.”
Daha sonra eğitim programıyla Paris’e giden Hisar, ismini bilim dünyasında duyurabilmek maksadı ile Sorbonne’da kimya kısmında tahsil görmeye başlamış.
Ki Sorbonne’da o yıllarda Langevin ve Madam Curie üzere çok tanınmış isimler ders vermekteydi. Remziye Hisar’a nazaran onları tanımak ve derslerini izleyebilmek çektiği bütün zahmetleri unutturuyordu. Biyokimya sertifikası alan Hisar, Paris’te devletin verdiği bursla tahsil gördü.
Tahsilinin akabinde doktora tezini de tamamlayınca, Türkiye’ye dönüp, 1933-1936 yılları ortasında İstanbul Üniversitesi’nde kimya ve fiziko kimya doçenti olarak vazife yaptı. 1947 yılında İTÜ Makine ve Kimya doçentliği misyonuna başlayan Hisar, 1959 yılında profesör olduktan sonra 1963-1973 ortasında İTÜ Kimya Fakültesi’nde kürsü başkanlığı vazifesinde bulundu.
1973 yılında da başarılı akademik mesleğinin akabinde emekliye ayrıldı. 1992’nin Haziran ayında ise, oğlunun vefatının birkaç ay akabinde, hayata gözlerini yumdu.
İşte 1956’da Fransa Hükümeti tarafından “Officer de l’Academie” nişanına da layık görülen bu başarılı bilim bayanımızın öyküsü bu türlü.
Ki Madam Curie’nin, kendisinin bu muvaffakiyetini fark edip Hisar’a kendi asistanlığını teklif ettiği; lakin Hisar’ın, ülkesine hizmet etmek için Türkiye’ye dönmesi gerektiğini belirttiği de söylenir.
1991’de Tübitak Hizmet Mükafatı alan Hisar’ın çocukları da kendisi üzere bilim aşığı olarak yetişmiş. Gerçekten Hisar, dünyaca ünlü fizikçi Feza Gürsey ve Milletlerarası Psikoloji Cemiyeti’nin tek Türk üyesi olan psikiyatrist Deha Gürsey’in annesi.
Özetle, Remziye Hisar, daha çok bilinmesi, daha çok anılması gereken, epey başarılı bir bilim insanımız; bu yazıyla da tam olarak bunu amaçlıyorum. Ülkemizden bilimin eksik olmaması dileğiyle!
Kaynak: Onedio