Türk Bilim İnsanı Doç. Dr. Kayhan Gültekin ABD’deki Grubun Başında: Kara Deliğin Gizemi Çözülecek mi?
Türk asıllı bilim insanı Doç. Dr. Kayhan Gültekin ABD’de gerçekleştirilen bir uzay araştırmana liderlik ediyor. Grup, Abell 2261 isimli galaksinin merkezinde neden muhteşem kütleli bir kara delik olmadığını araştırıyor.
Pekala galaksinin merkezinde neden bir kara delik aranıyor? Ayrıntılara birlikte bakalım.
Independent Türkçe’nin Forbes’a dayandırdığı habere nazaran, doktorasını kara delikler üzerine yapan ve şu anda Michigan Üniversitesi’nde misyon alan Gültekin ve ekibinin yeni makalesine nazaran, Chandra X-ray Teleskobu ve Hubble Uzay Teleskobu’yla yapılan son gözlemlerde de kümenin merkezindeki bir galakside bulunması gereken devasa kara deliğe dair kâfi delil elde edilemedi.
Amerikan Astronomi Topluluğu’nun mecmuasında yayımlanan makalede ayrıntılarıyla açıklanan müşahedeler, kelam konusu galaksinin geçmişte öteki bir galaksiyle birleştiğini ve bu nedenle yeni oluşan büyük kara deliğin dışarı fırlamış olabileceğini öne sürdü. Lakin NASA’ya nazaran bu müşahedelerin, devasa bir kara deliğin izlerini yakalayacak kadar hassas olmaması da ihtimal dahilinde.
Gökbilimciler, kara deliğe düşerken çok ısınan ve X-ışınları üreten bir gereci aramak için Chandra X-ray Teleskobu’nu kullandı lakin bu türlü bir kaynak tespit edemedi.
Bunun akabinde araştırmacılar, gözlemlenen pozisyonların hiçbirinde kara delik bulunmadığı ya da gerecin, algılanabilir bir X-ışını sinyali üretemeyecek kadar yavaş çekildiği sonucuna vardı.
Batı Virginia Üniversitesi’nden gökbilimci ve makalenin yazarlarından Sarah Burke-Spolaor’a nazaran galaksinin tarihindeki rastgele bir periyotta dev bir kara delik barındırdığı kesin. Lakin ipuçları, dünyanın en hassas optik, röntgen ve radyo teleskoplarının kullanıldığı araştırmalardan şimdiye kadar kaçınmayı başardı.
Çünkü grup, bugüne dek geliştirilen en âlâ X-ışını teleskoplarından birini kullanarak galaksi kümesini 36 saat boyunca gözlemledi fakat kayıp kara deliği tespit edemedi.
Makalenin başyazarı Kayhan Gültekin ise bu kara deliğin, “yerçekimsel dalga geri tepmesi” diye bilinen bir süreç sonunda galaksinin merkezinden atılmış olabileceğini söyledi
Gültekin’in aktardığına nazaran bu süreç, birbirinin etrafında dönen iki kara delikle başlıyor. Birbirlerinin yörüngesinde dönerken her bir kara delik, yerçekimi dalgaları yayıyor ve birbirlerine yaklaştıkça dalgalar da güçleniyor. Yerçekimi dalgaları bir halde asimetrik yayılırsa, momentum da belli bir istikamette gelişiyor. Bu dalgalar makul bir tarafta çok fazla momentum taşırsa, objenin öbür tarafta hareket etmesi gerekiyor. Bu durumda kelam konusu obje, galaksinin merkezinde bulunamayan bu (ikili yahut birleşmiş) kara delik oluyor.
Bilim insanı, geri tepmenin ne kadar süratli olduğunu belirlemek için karmaşık hesaplamalar gerektiğini söylüyor. Lakin en güzel iddialar, azamî kıymeti 5 bin kilometre saatin (ışık suratının yüzde 1,7’si) üzerine çıkarıyor.
Gültekin, “Bu da karadeliği galaksinin dışına atıp yitirmek için yeterli” diyor ve ekliyor:
Gültekin, teorik hesaplamalara nazaran parlak bir galaksi kümesinin muhteşem kütleli kara deliğini kaybetmesinin tek mantıklı açıklamasının, objenin galaksiden fırlatılması olduğunu tabir ediyor. Burke-Spolaor ise ihtimali şöyle yorumluyor:
Kaynak: Onedio